Stap voor stap proberen we de maatschappij steeds inclusiever te maken voor mensen met een aandoening of beperking. Steeds vaker zie je ondertiteling bij filmpjes, worden er prikkelarme uurtjes georganiseerd in supermarkten en op de kermis, en worden gebouwen rolstoelvriendelijk gemaakt. Er is nog een lange weg te gaan, maar iedere stap is er één! Maar, wat nou als mensen met verschillende aandoeningen tegengestelde behoeften hebben? Hoe zorg je dan voor een inclusieve samenleving? Wie heeft ‘het recht’ om er iets van te zeggen wanneer ze in haar mogelijkheden wordt beperkt door iets wat een ander nodig heeft? Ik denk dat er best wat opties zijn om dit probleem op te lossen, mits mensen daarvoor openstaan.
Een samenleving voor iedereen
Een inclusieve samenleving betekent een samenleving voor iedereen. In de praktijk zie je dit vaak terug in de vorm van ondertiteling, doventolken, rustplekken op drukke locaties, prikkelarme uurtjes etc. Maar als je goed gaat kijken, zorgen deze dingen dan echt voor inclusie? Voor iedereen? Waar ik zelf al lang mee zit is dat ik afgeleid word door ondertiteling. Ik vind het heel fijn dat mensen met een minder gehoor dan ik filmpjes nu wel kunnen volgen, maar dat gaat helaas wel ten koste van mijn mogelijkheid om diezelfde filmpjes te volgen. En met mij waarschijnlijk veel meer mensen met een slechter concentratievermogen.
Ik durf dit eigenlijk nauwelijks op te schrijven. Laat staan uit te spreken. Want hoe durf ik de wereld van iemand met een slechter gehoor te beperken (dit zeg ik vooral tegen mezelf)?! Ik voel me hier al maanden schuldig over (daarom heb ik deze blog ook nog niet eerder geschreven), terwijl dat eigenlijk niet nodig zou moeten zijn. Want zijn het niet ook juist mijn aandoeningen die ervoor zorgen dat ik me slechter kan concentreren? Dat ik zo min mogelijk afleiding nodig heb? En is dat dan niet precies het idee van een inclusieve samenleving, dat extra afleiding weggehaald wordt zodat ik niet beperkt word?
Tegenstrijdigheden in huis
Een ander goed voorbeeld hiervan is wanneer mensen met verschillende behoeften in hetzelfde huis wonen. Zo kan een ADHDer (met nadruk op de H) het nodig hebben om haar energie kwijt te kunnen, terwijl een autist of Touretter juist rust en een prikkelarme omgeving nodig heeft. Zelfs binnen Tourette kan deze tegenstrijdigheid voorkomen, denk maar eens aan vocale tics in een huis met mensen die rust willen. En om het nog moeilijker te maken heeft een Touretter afwisselend rust en prikkels nodig.
Wat te doen: kansen en mogelijkheden
Hoe kunnen we hier nu mee omgaan? Accepteren dat we niet met iedereen rekening kunnen houden? En wie heeft er dan ‘het meeste recht’? En moet de ander dan maar gewoon accepteren dat haar wereld beperkt wordt? Dat is voor mijn gevoel op dit moment gaande in de maatschappij. Het lijkt me duidelijk dat ik het hier niet mee eens ben. En jij waarschijnlijk ook niet.
De oplossing zit hem volgens mij in het creëren van kansen en mogelijkheden. Het prikkelarme uurtje is daar een mooi voorbeeld van. Wil je niet prikkelarm? Dan ga je op een ander moment. Wil je wel prikkelarm? Dan ga je in dit uur. Hetzelfde kan je doen met ondertiteling: geef mensen de keuze om ondertiteling aan of uit te zetten, i.p.v. dat je hem in het programma ‘brandt’. De technologie is er al, zo hebben YouTube en Facebook de mogelijkheid om de ondertiteling zelf aan te zetten. Of niet.
In huis is dit iets moeilijker, maar ook daar kan je vanuit het oogpunt van mogelijkheden (i.p.v. vastgestelde dingen) en denken vanuit íeders perspectief best tot oplossingen komen. Zo kan je afspreken dat je kinderen even op hun eigen kamer kunnen gaan spelen wanneer het te druk wordt. Of nog beter: dit preventief afspreken voor bepaalde momenten van de dag. Een (half) uurtje met alleen ouder en één kind kan ook voor de nodige rust óf ontlading zorgen.
Er blijven helaas wel wat problemen, zoals die doventolk die ik al noemde. Geen idee wat de technologie daarmee kan. Maar daar ga ik graag over in gesprek.
Waar het op neerkomt is dat een inclusieve samenleving voor iedereen inclusief moet zijn. En ik ben meer dan bereid om hierover mee te denken. En met mij vast nog vele anderen.
Wil jij zelf een ‘prikkelarm uurtje’ creëren in huis? Hier leer ik je hoe je prikkels kan verminderen.