Je kent waarschijnlijk het placebo-effect: dat een medicijn of ander soort behandeling niet echt is, maar dat je je wel beter gaat voelen omdat je gelooft dat het werkt. Ik ben er een groot fan van. Het maakt me niet uit hóe iets werkt, áls het maakt werkt! Maar, het geeft ook aan hoe krachtig je lichaam is wanneer je gelooft dat iets werkt. Soms is het al genoeg om alleen maar te geloven dat je een behandeling werkt om ervoor te zorgen dat het ook echt werkt. Bizar eigenlijk. Een term die je waarschijnlijk nog niet kent is het nocebo-effect. Dat werkt andersom van het placebo-effect: als je bang bent dat iets niet werkt, dan is de kans groter dat het ook niet werkt. Simpel gezegd: angst maakt ziek.
Lichamelijke reacties
Wat ik zo bijzonder vind aan deze effecten is dat je lichaam ook echt reageert. Het zit niet alleen ‘tussen je oren’. Of beter gezegd: daar zit het wel, want daar zitten je hersenen. Maar het is dus niet alleen psychisch. Je lichaam maakt echt stofjes aan waardoor het beter, of juist minder goed met je gaat. Zo werd ik laatst wakker met flinke hoofdpijn bij mijn schedelrand. Over het algemeen betekent dat, dat ik daar de rest van de dag last van heb. Maar ik moest 2x 2 uur in de auto zitten en een presentatie geven op een school. Dat is niet echt bevorderlijk als je voor vertrek al hoofdpijn hebt!
Wat ik normaal gesproken zou doen in zo’n situatie is vooral flink balen. Ik denk dan “dit wordt een lange dag, met heel veel pijn”. Maar nu besloot ik het anders te doen. Ik pakte alles in wat ik eventueel nodig zou kunnen hebben: pijnstillers, mijn tens, een sjaal om mijn nek warm te houden. En ik dacht “weet je, dit komt wel goed, ik heb alles bij me wat ik nodig heb en ga lekker de presentatie houden”. Daar zaten geen rare, onrealistische gedachten bij. Daar heb ik altijd een hekel aan. dat je je rot voelt en mensen zeggen dat je ‘gewoon positief moet denken’. Dat werkt niet. Vooral niet als ze denken daarmee je hele depressie op te lossen. Maar realistisch denken, dat moet kunnen! En tot mijn verbazing heb ik de rest van de dag – met de nodige voorzorgsmaatregelen – nauwelijks meer last gehad!
Vertrouwen van een arts
Wat bij het nocebo-effect én het placebo-effect heel belangrijk is, is de invloed van iemand met autoriteit. Dan kan je denken aan een arts, therapeut, leerkracht etc. Maar ook een ouder! Wanneer zo iemand aangeeft ergens in te geloven, dan is de kans dat het werkt daadwerkelijk beter! Dat is het placebo-effect. Het nocebo-effect in die situatie is dan dat iemand aangeeft dat iets vast niet gaat lukken. De kans daarop is dan ook echt kleiner. Daarom is het ook heel belangrijk dat een arts bijvoorbeeld zegt dat ze denkt dat een behandeling vast gaat lukken. De kans is dan ook echt groter.
De afgelopen weken ben ik hierop gaan letten en mijn huisarts doet dit ook: zeggen dat hij erin vertrouwt dat het goed komt. Ik moest door wat bijwerkingen omlaag in mijn dosis antidepressiva, iets waar ik flink huiverig voor was nu het herfst is. Hij had met mij mee kunnen gaan. Dan zou hij hebben gezegd dat het nu misschien niet genoeg zou zijn. En dan had het nocebo-effect ervoor gezorgd dat het ook echt niet genoeg zou zijn. Maar dat deed hij niet. Hij zei dat hij dacht dat het echt wel goed genoeg zou werken, en mocht het niet zo zijn, dan kunnen we altijd verder kijken. Maar hij had er vertrouwen in. Helaas had hij geen gelijk, maar doordat hij dit zei had ik zelf ook echt vertrouwen dat het misschien wel genoeg zou zijn.
Je hersenen beïnvloeden
Het leukste van deze effecten is dat je er zelf ook echt invloed op kan hebben. Door te zeggen dat je hoopt dat iets werkt, kan die hoop omslaan in vertrouwen. En je lichaam reageert daarop, waardoor de kans ook groter is dat het werkt. Je hoeft daarvoor niet te liegen, dat vind ik ook niks. Maar je kan wel zeggen “ik zie het wel, misschien valt het wel mee”. En wie weet heb je dan wel gewoon gelijk!